در روایات دینی توصیه شده که برای بهره مندی از فوائد مطالعه و مصونیت از هرگونه پیامدهای منفی مطالب و نیز برای تقویت و افزایش حافظه در آغاز مطالعه این دعا خوانده شود. دعای زیر به عنوان دعای مطالعه معروف است و برای آرامش و تمرکز قبل از مطالعه بسیار مفید و موثر است.

(منبع خلاصه الاذکار)

در کتاب شریف مفاتیح ‏الجنان در فصل اول از باب اول که درباره تعقیبات است این دعا را نقل نموده است و مى‏گوید: این دعا را پیغمبر (ص) به امیرالمؤمنین (ع) براى حافظه تعلیم نمود. پس از این دعا نیز به عنوان دعای مطالعه جهت تقویت حافظه و افزایش یادگیری می توان استفاده نمود:

«سُبْحانَ مَنْ لا یعْتَدی عَلی اَهلَ مَمْلَکَتِةِ، سُبْحانَ مَنْ لا یاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ، سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحیمِ، اللهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلبی نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیئٍ قَدیرٌ»

علاوه بر دعاهای مطرح شده که تحت عنوان دعای مطالعه خوانده می شود و در رسیدن به آرامش قلبی و تمرکز حواس قبل از مطالعه بسیار موثر است، نکاتی در ادامه آورده می شود که به تمرکز حواس و افزایش تاثیر مطالعه کمک می کند. باید همیشه توجه داشت که خواندن دعا برای ایجاد اطمینان قلبی و افزایش حس توکل به خداوند بسیار موثر است ولی به تنهایی کافی نیست.

عوامل موثر در یادگیری

• داشتن هدف و انگیزه
• میل داشتن به یادگیری
• تمرکز حواس
• واکنش فعال (خط کشیدن به زیر کلمات مشکل و جمله‌های مهم)
• حداقل یک بار مرور
  
  

چگونه تمرکز حواس داشته باشیم؟

وضعیت جسمی: هنگام مطالعه بدنمان باید کاملا راحت باشد.

مکان مطالعه: مکان مطالعه باید به دور از سروصدا بوده، زیاد گرم، سرد و یا کم‌نور نباشد. بهتر است محلی که در آن مطالعه می‌شود با رنگ سبز نقاشی شده باشد. باید در اتاق مطالعه گل های طبیعی با رنگ های سبز و زرد موجود باشد و محل مطالعه نزدیک به آشپزخانه و پرنور هم نباشد.

زمان مطالعه: درس هایی که نیاز به حفظ کردن ندارند بلکه به فکر کردن نیاز دارند (مانند دروس ریاضی و فیزیک) باید به موقع صبح خوانده شود و درسهایی که نیاز به حفظ کردن دارند باید موقع شب و قبل از خواب و استراحت خوانده شوند.

چند توصیه مهم برای تاثیر بیشتر مطالعه

• وضو گرفتن
• خواندن دعای مطالعه
• پر یا خالی نبودن معده
• فاصله 40 سانتیمتری چشم تا کتاب
• خم نبودن کمر
• عدم مطالعه در حالت درازکش
• عدم تعیین محدوده برای میزان مطالعه
• مطالعه عمیق و با فکر
• عدم انجام کارهای متفرقه در موقع مطالعه 

راه های تقویت حافظه

• مسواک زدن مداوم
• خواندن و حفظ قرآن به خصوص خواندن آیه‌‏الکرسى
• خوردن مویز به صورت ناشتا به خصوص اگر سرخ و بیست و یک دانه باشد
• خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن و عسل و عدس
• و هر روز بعد از نماز صبح پیش از آن که تکلم کند بگوید: «یا حى یا قیوم فلا یفوت شیئا علمُه و لایؤده...»
• پرهیز از پرخوابى و پرخورى و خوردن غذاهاى سنگین
• سحرخیزى و بیدارى بین‏ الطلوعین
• خوردن کندر و زنجبیل (به مقدار کم)
• استراحت کافى
• تفریح به اندازه کافى تفریح
  
  

سایر عوامل تقویت حافظه

علاوه بر آنچه گفته شد عوامل زیر نیز در تقویت حافظه مؤثر است:

• تقویت تمرکز و دقت
• کاهش اضطراب و کسب آرامش بویژه هنگام مطالعه
• تأمین نیازهای طبیعی و فیزیولوژیکی (تغذیه ی مناسب، ورزش، رعایت بهداشت)
• کاهش اشتغالات ذهنی
• یاد خدا (انجام امور عبادی بویژه نماز اول وقت، قرائت قرآن و ادعیه)
• استفاده بیشتر از مواد حاوی گلوکز (مثل خرما، عسل و شیرینی جات طبیعی). مواد دارای کلسیم و فسفر و ویتامین‌های D مانند: لبنیات و روغن ماهی؛ C مانند: پرتقال و گوجه فرنگی؛ B مانند سبوس گندم و سبزیجات تازه؛ A مانند هویج و جگر.
• تمرین و تکرار مطالب
• بعد از هر 45 دقیقه مطالعه حدود 10 دقیقه استراحت کنید
• تمرینات تنفسی برای انجام این تمرین کافی است در حالت ایستاده یا درازکش ریه را از هوا پر نموده و با آرامش بازدم را انجام دهید.
  
  

عوامل افزایش فراموشی

در روایات معصومین اشاراتی به علل و موجبات فراموش شده است که اهم آنها از این قرار است:

• ارتکاب گناه
• خوردن چیزهای ترش
• خنده زیاد
• بی احترامی به استاد
• خوردن پنیر زیاد
• غم و اندوه برای امور دنیایی
• خواندن سنگ قبرها
• تماشای به دار آویخته
• خوردن در حالت جنابت
• آشامیدن زیاد آب و مایعات
• غذای داغ خوردن
• افراط در مجامعت
• به کار نینداختن حافظه